Endrar Orientråke

{{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja
| bilete = Eurystomus1Keulemans.jpg
| bilettekst = Orientråke i forgrunnen<br /><small>Illustrasjon av John Gerrard Keulemans, public domain</small>
| karttekst = Utbreiing:{{legend|#339966|Heilårsfuglar}}{{legend|#ff9900|Berre hekkefuglar}}
}} 
'''Orientråke''' (''Eurystomus orientalis'') er ein [[Råkar|råke]] i [[India]], [[Sri Lanka]], [[Søraust-Asia]] og [[Australasia]]. Det engelske artsnamnet {{lang|en|dollarbird}} kjem av eit skinande sølvfarga område på over og undersida av [[veng]]ene, midt på dei ytre [[Fjør|handsvingfjørene]], som vagt kan minne om sølvdollar.<ref>Ria Tan, 2001</ref> Det er skildra elleve underartar<ref>{{Referanse:Clements6.6|lestdato=13. november 2011}}</ref> som skil seg, nokre gonger betydeleg, når det gjeld farger i [[fjørdrakt]], storleik og form på [[nebb]]et og generell storleik.

== Skildring ==
[[Fil:Dollarbird Samcem Dec02.JPG|mini|venstre|Vaksen fugl i Søraust-Queensland i Australia. {{foto|Tom Tarrant}}]]
[[Fil:Dollar bird (22323149935).jpg|mini|venstre|Orientråke i flukt.]]

Orientråken er ein robust, tettbygd [[fugl]] med stort hovud, kort hale, korte bein og lengd på ca 25-28 cm. Den største underarten, ''E. o. solomonensis'', som lever på [[Salomonøyene]] og [[Bougainville]], blir opp til 34 cm lang. 

Den grunnleggjande farga på orientråken er mørk, iriserande grøn, som kan veksle mellom ulike grøntonar mot lilla og bruntonar, avhengig av innfallslyset. Oversida er lysare og meir fargerik enn den meir reint grågrøne undersida. [[Handsvingfjør]]ene som er synlege når han sit er klåre, mørkeblå i farga. Han har ein lilla til blå strupeflekk. «Sølvdollarane», som er synleg i flukt på dei breie vengene, varierer mykje i storleik, farge og klårleik mellom underartar. Kjønna avvik lite frå kvarandre, hoer har litt mindre klårt farga fjørdrakt, men unge fuglar er bleikare i farga. Ungfuglar har mørkt nebb som blir meir oransje over tid.

Utanom hekkesesongen er ikkje fuglane er særleg vokale. Det vanlegaste [[Fuglerop|ropet]] er skildra som ein kraftig, enkelt ''kakk'', nokre gonger ein serie akselererande ''kakk-kak-kak''. Når eit par sit saman side om side kan dei gje læte som minnar om [[kastanjett]]ar.

Orienråken er nesten utelukkande ein insektetar som fangar [[insekt]] i flukt. Berre unntaksvis plukkar dei føde frå bakken, til dømes [[grashopper]].

Denne arten er vanleg frå sørvestlege India, over den austlege [[Himalaya]]-regionen og [[Søraust-Asia]], [[Sri Lanka]], nordover til [[Korea]], [[Mandsjuria]], [[Ussuri]] og lengst sør i [[Japan]]. Vidare på [[Andamanøyane]], [[Filippinane]] og dei fleste av [[Sundaøyane|dei store og dei små Sundaøyane]] til [[Sulawesi]]. I det austlege [[Stillehavet]] lever dei på mange av øyane i [[Melanesia]], medrekna [[Bismarckarkipelet]] og [[Salomonøyene]], nesten heile [[Ny-Guinea]], samt og nordlege, austlege og søraustlege [[Australia]]. I Australia, Ny-Guinea, [[Kina]] og Japan er orientråken den einaste fuglen i [[råkefamilien]].

I dette store utbreiingsområdet, som strekkjer seg frå 50° nordleg breidde og sør til 40° sørleg breidde, lever i orientråken i ulike habitat. I den sørlege utbreiinga si er han i gjenreist sekundærskog og i dei marginal utkant av regnskog, eller i lysningar i regnskogen med enkeltståande høge tre, i kaffi- og gummiplantasjar, og dessutan [[galleriskog]]ar langs elvar i regnskog. I nord lever han i lauseleg skogsområde i utkanten av jordbruksland, nokre gonger i steppeland med tre. Spesielt i Australia, har han spreidd seg til miljø med menneskelege busetjingar og [[Hekking|hekkar]] i fruktplantasjar og store parkar.

Orientråkar er særleg vanlege i låglandet og kuperte område opp til ca. 600 [[moh.]] Ved foten av Himalaya er dei funne i høgder på 1000 moh., i Aust-Asia og Ny-Guinea er dei høgste kjende hekkeplassane i høgder på 1500 meter.

== Trekkvaner ==
Orientråkar er dels [[borealmigrant]]ar, dels [[standfugl]]ar og dels [[australmigrant]]ar.
Den tropiske bestanden er i stor grad standfuglar. Fuglane i dei nordlege områda av distribusjon, slik som dei mandsjuiske og japanske fuglane, er borealmigrantar og forlèt hekkeområdet tidleg til midten av september og trekkjer sørover til overvintringsområda i Søraust-Asia, spesielt i [[Malaysia]]. Dei returnerer i byrjinga av april. Den australske populasjonen, underarten ''E. o. pacificus'', trekkjer ofte nord over [[Torressundet]] til Ny-Guinea og Dei små Sundaøyane, jamvel om nokre orientråkar i dei tropiske nordområda av Australia er standfuglar. Repatriering av australske fuglar startar i slutten av februar, og dei har returnert til hekkekoloniane i sør medio september. Gjennomgåande er det slik at vaksne fuglar forlèt hekkeområdet før ungfuglane, grupper av ungfuglar er mindre og trekkjer på dagtid i relativt høge høgder. Orientråken er tilfeldig gjest i [[New Zealand]].

== Hekkebiologi ==
Orientråkar er monogame gjennom hekkesesongen, og mange par held saman i fleire år. 
I hekkesesongen er dei strengt territoriale. 

Spelet til hannfuglen er iaugefallande og femnar om flygingar med stup og rullingar, med låg kvekkande læte. Som alle andre [[råkefuglar]], Coraciiformes, er orientråken ein holerugar. Dei kan gjenbruke hòler grave ut av [[hakkespettar]] eller [[Megalaimidae|skjeggfuglar]]. Desse er ofte plasserte høgt oppe i daude eller levande tre. Hoa legg 3-4 egg i reiret som ikkje er fora. Begge foreldre tar del i ruging og omsut for ungane, rugetida varierer i området 17-21 dagar, og ungane kan vere flygedyktige etter omtrent ein månad. Ungane blir ei tid i territoriet til foreldra før dei spreier seg.

Hekkesesongen varierer med lokalitet, i dei nordlege områda av distribusjonen skjer hekking mellom slutten av mars og mai, i det sørlege India mellom september og mai, i det meste av Ny-Guinea hekkar orientråkar frå oktober til februar, på [[Sumatra]] hovudsakleg i mars. Hekkesesongen i Australia kan vere mellom oktober og januar.

==Galleri==
<gallery>
Eurystomus orientalis 256305863.jpg|Orientråke i Australia
Dollarbird Eurystomus orientalis orientalis, Luzon, Philippines (15903504043).jpg|Orientråke på [[Luzon]]
OOPS, just made it. - Flickr - Lip Kee.jpg|Orientråke i Singapore. 
Part 2 - Intruder (Coitus interuptus) - Flickr - Lip Kee.jpg|Orientråke i Singapore.
</gallery>
== Kjelder ==
<div class="references-small">
* ''Første versjon av denne artikkelen byggjer på «[[:de:Dollarvogel|Dollarvogel]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 13. november 2011.'' 
* [http://birdsinbackyards.net/species/Eurystomus-orientalis Faktaside hos Birds in backyard - Birds Australia] henta 13. november 2011
* Ria Tan (2001) [http://www.naturia.per.sg/buloh/birds/Eurystomus_orientalis.htm Faktaside] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111030210734/http://www.naturia.per.sg/buloh/birds/Eurystomus_orientalis.htm |date=2011-10-30 }} ''Mangrove and wetland wildlife at Sungei Buloh Wetlands Reserve'', henta 13. november 2011 
</div>
=== Referansar ===
{{fotnoteliste}}

== Bakgrunnsstoff ==
* [http://ibc.lynxeds.com/species/dollarbird-eurystomus-orientalis Videoar, bilete og lydopptak av orientråkar] hos Internet Bird Collection
* {{artslenkjer}}

{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Råkefamilien]]
[[Kategori:Fuglar i den orientalske regionen]]
[[Kategori:Fuglar i den australske regionen]]
[[Kategori:Utvalde artiklar 2024]]